Askerlik ve kölelik

"Askeri komuta'nın insafına kalmış güç, çoğunlukla mutlak yetkinin görkemli bir biçimde uygulanmasına dayanan bayağılık, her zaman bir asttan daha çok inanılan gerçeklik, küçük rütbeli subayları adamlarını uşaklarıymış gibi görmeye ve onları özel hizmetlerinde kullanmaya götürür; disiplinin savaş için koyduğu ast- üst ilişkisi ve bağımlılık, barış döneminde köle ruhu ilişkisine döner. Bir kışla aşağı yukarı bir efendiler ve uşaklar topluluğudur artık: askeri hayatın hiçbir çizgisi bundan daha feodal görünüşlü değildir. Garip bir toplumsal denkleştirme ve öç alma oyunu çıkar ortaya: sivil hayatta hiç bir önemi olmayan bir çavuş, genç bir avukata ya da maden mühendisine odasını süpürttürüp, kovasını boşalttırarak ezikliklerin güzelce öcünü alır."

Paul Nizan, Fesat sf.85 (Ö. İnce) Bilgi yayınevi 1975